Bu yazıda “Zaman’da Gerisin-Geri Dönüş”ten bahsetmek istiyoruz. Fakat önce şunu belirtelim ki, bizim için Merkez’e aldığımız Varlık olmakla birlikte, ki O her şeyin tek Mutlak Referans’ıdır, bizim için yöneldiğimiz amaç İnsan’dır. Keza bizler İnsan’ız veya en azından İnsan’laşma niyetindeyiz. Bu sebepten, bizim için tüm hakikatler, yani bunların bilgisi ile donanmak, ancak ve ancak gerçek anlamda kendimiz olarak var olabilmemize hizmet eder. Metafizik bilgi için başka bir amaç göremiyoruz.
Bu sebepten biz “Zaman’da Gerisin-Geri Dönüş” ile, maddî veya hayâlî unsurların hareketinden bahsetmeyeceğiz. Bizzat her İnsan’ın tecrübesine açık olan, Metafizik bir İlke’den bahsedeceğiz, ki bunun arızî tezâhürleri çok ilgimizi çekmiyor.
Ontoloji kategorisindeki yazılarımızda ve öncesinde pek çok kez “Zaman’ın Seyr’i”nden bahsettik. Esasen bu, Varlık’ın Kendi’sini açması, açıklaması, açılımlaması ve böylece Zâhir olması sürecidir. Böylece Hakk [Mutlak Varlık], Kendi’sini Zaman ile açıklayarak görünür/zâhir kılar.
Ne var ki Zâhir olanı sadece “görmemiz”, hiçbir zaman onu anlamamız ve anlamlandırmamız için yeterli değildir. Anlamak, her zaman bundan daha fazlasını gerektirir.
Anlatımımızı kolaylaştırmak için geometrik sembolizmden faydalanalım.
Zaman ile etrafına sayısız parçacık saçan, Merkez’de yer alan bir Nokta düşünelim. Bu şekilde, bu parçacıkların kapladığı Alan sürekli genişliyor olsun. Bu parçacıkların, her birinin Zaman ile yazılmış bir Hikâye’si vardır. Ve Zaman aktığı müddetçe yazılmaya devam eder. Oysa Merkez’den bu sürekli uzaklaşma, bir anlamda onu Yaratıcı’sından ve onu var eden sebepten uzaklaştırır. İşte Okumak, “İnsânî Okuma”da da bahsettiğimiz gibi, bu Akış’ı önce durdurup, sonra da bu parçaları Asıl’larına yani onları var eden sebebe rücû ettirmektir. Böylece “Saat’in tersi yönde dönüş”, “Zaman’da Gerisin-Geri Dönüş”tür ve Zâhir’den Bâtın’a, Dış’tan İç’e, Yüzey’sel olandan Derûnî olana yönelimdir.
Burada “Mekanik Saat”lerdeki Sembolik derinliğe de dikkat çekmiş olalım. Keza zaten Metafizik Gelenek’e uygun üretilen her zanaat eseri, Metafizik İlke’lerin bir iz-düşümü gibidir. Böylece tefekküre ve Bâtınî kökenlerine dönüşe olanak sağlarlar.
“Zaman’da Geri Dönüş” için birkaç örnek verelim, yani bu İlke’nin uygulamalarından bahsetmiş olalım.
- Psikoloji’de; bu Kişi’nin anılarını, travmalarını, yaşamını anlamlandırması olarak açığa çıkar.
- Sanat’ta; İç Dünya’nın bir Şekil’e büründürülmesine yol açar. Burada Şekil’in izlediği Alan bir Ayna rolü görür. Dolayısıyla Sanatçı için “Saat’in tersi yönde” gerçekleşen İç’e dönüş, “Saat yönünde” bir Dış’sal tezâhür olarak bu uygulama Alan’ına yansır.
- Diyalog kurduğumuzda, bir dostumuz ile sohbet ederken, bahsettiğimiz Ayna’lama durumu bu sefer Kişi’ler üzerinden gerçekleşir. Bu şekilde bir dostumuza bir derdimizi anlatmamız, ona “Saat yönünde” görünürken bizim için bir İç’e dönüştür, yani simetrik olarak “Saat’in tersi yönde”dir.
- Mûsikî için, yani Gelenek’e uygun olan için; icra eden için bahsettiğimiz simetriye uygun olarak bir “hatırlayış”tır, bu sebepten Zikir hem “hatırlamak” hem de bunun “seslendirilmesi” anlamına gelir. Yeri gelmişken söyleyelim; Gönül’den doğan Mûsikî, anlamsız olanın yok oluşu itibariyle (çünkü anlamlandırmak bir bakıma budur), yani onların kıyameti olması itibariyle İsrafil’in sesini miras alır, ki İnsan’ın tüylerini ürperten çoğunlukla budur.
Yeri gelmişken biraz daha açalım. Zaman’da Geri Dönüş; Yalan’ların ölümü olması itibariyle Azrail ile, Kıyamet’in sesini duyurması itibariyle İsrafil ile, anlamın kelimeleşip damıtılması itibariyle Cebrail ile, bu sürecin sonucu olarak görünür dünya ile olan ilişkilerin, yani buradaki tabiî kuvvetler ile olan ilişkilerin bir Düzen’e oturtulması itibariyle Mikail ile; tanışıklık kurmaktır.
Aslında “Zaman’da Geri Dönüş”, en sade ve yüce anlamıyla, (yeniden) tanışmaktır.
03.09.2023
