Rene Guenon’un, Metafizik Gelenek’in evrenselliğini, Hint Geleneği üzerinden anlattığı, ve kavramların çeşitli geleneklerden mütekabilini sunduğu kitabı. Hindu Geleneği’nin özellikle metafizik ağırlıklı ve Kadim bir gelenek olmasından ötürü, temel kavramların anlatımı bunu seçtiğini söylüyor Guenon. Kitap, Hint Geleneği’nin kavramları üzerinden aşama aşama Ontolojik Hiyerarşi’yi ve Metafizik Nüzul’u anlatıyor. Bununla birlikte Guenon, kitaplarında pek çok kez gördüğümüz gibi, farklı geleneklerden mütekabil kavramları da okuyucuya sunarak metafiziğin evrenselliğini gösteriyor.
Kitapta açıklanan metafizik kavramlar ve İslam Geleneği’ndeki karşılıkları ise şu şekilde:
• Allah – Brahma [Rahman kelimesine benzerliği dikkat çekici]
• Rahman – Purusha (Eril/tohumlayıcı ilke)
• Rahim – Prakriti (Dişil/doğurgan ilke)
• Hakk – Ishwara (Mutlak Gerçeklik)
• Kendilik, Hakk – Atma
• Aşkın Kendilik, Hakk – Paramatma
• Nefs veya Yaşayan Benlik – Jivatma
• İlahi Akıl – Buddhi
• Zihin – Manas
• Cüzi bilinç – Ahankara
Tabii ki detaylı açıklamaları için kitabı okumak lazım.
Ayrıca kitabın en ilginç yönlerinden birisi de, aynı kelimelerin çeşitli dillerde nasıl yayıldığını gösteriyor olması. Mesela Sanskritçede “an” kökünden türeyen “prana” veya “ana” kelimesi “hayati nefes” anlamına geliyor. Yunanca “an-emos” rüzgar; Latince “an-ima” ise hem yaşam nefesi hem de nefs (benlik) anlamına geliyor. Türkçede ise birisine “nefes” diğerine “nefs” diyoruz.
Ruh ise teşbih sanatlarında, evrensel biçimde rüzgar/nefes ile remzedilir/sembolize edilir. Ve Türkçede de, Zaman’ın Ruh’unun (yani “nefesinin”) getirdiği şeye (şimdi, anlamında) “an” diyoruz. Ayrıca Türkçede, bizi bu dünyaya doğuran, yani “hayatı nefes”i getiren varlığa da ana (anne) diyoruz.
Kelimenin (ana, prana) Türkçede tekabül ettiği kısımlar kitapta yok, ben ekledim.
Metafiziğin evrenselliğini gösteren, bunun gibi pek çok ilginç tespit var kitapta. Son sözü Prof. Dr. Yalçın Koç hocadan alıntılayalım: “Peygamberlerin bir’liğinin inkarı, ‘İlahi’yi inkar anlamına gelir.”
Yukarıdaki düşüncelere dayanak olan Ayet:
De ki: İster Allah deyin, ister Rahman deyin, tüm güzel isimler O’nundur…
İsra Suresi 110. Ayet
20.07.2024
