Bağlam nedir? “Kavramların bağ’lanarak yer edindiği ve etkin hâle geldiği Yapı veya Mimari”dir, yani bu şekilde tanımlanabilir. Tanımlar önemlidir ve bir şeyi tanımamızı veya tanıdığımız bir şeyi hatırlamamızı/anımsamamızı sağlar (gene de tanımların körü körüne, katı birer obje gibi düşünmemek gerekir ve Ruh‘una nazar etmek gerekir). Bu tanınanlar da, birlikte bir bağlam oluştururlar ve bu Hafıza’da muhafaza edilir. Şuraya kadar söylediklerimiz, genel mahiyeti haizdir ve Ontolojik (her bir varlıkı alâkadar eden) ifadelerdir.
Ontolojik ifadeleri/argümanları, genel (mahiyette) kabul eder ve onları her bir varlıka yönelik, onların (bu varlıkların) varoluşsal koşullarına göre seyrederiz. Başka bir ifade ile, “tabiat’larına göre” Manzara’larını seyrederiz.
O zaman, öncelikle bu argümanlar Allah’ın İlm’inde mahfuz’dur (Levh-i Mahfuz’dadır). O’nun bu Ana Kitap’ında mahfuz olan bu argümanlar, O’nun bunları “İkra bismi RabbikellezîHalak” Kelâm’ı ile okuması ile, Rahman’ın Nefes’i ile Vücûd bulur; yani Ol! (Kün!) Emri ile.
Şu hâlde, önce bu Kelâm’ın Mânâ’sını anlamak gerekir ki, tecellî (eden varlık) da anlaşılsın. O zaman Bağlam söz konusu olduğunda, onun Köken’inde yer alan İlâhî Kelâm’ın anlaşılması esastır. “Esas’tır”, yani onun özünü oluşturur.
Bundan sonra kavramları/kavrananları ancak bu Bağlam dâhilinde inceleriz/ele alırız. Bu da, bir kavramın ancak kavrandığı/bağlandığı Bağlam ile anlaşılır hâle geldiği anlamına gelir. İlâhî Kelâm ise basit bir sözcükler toplamı değildir ve bağlam-yaratıcı niteliktedir. Dolayısıyla Bağlam’a Aşkın’dır.
Bu da, bir yandan, Yaratıcı’nın “bağlam-bağlayan”a yani Akl’a aşkın olduğu anlamına gelir. Ve Âlemleri Hâlik’i (Yaratıcı’sı) ancak cümle onların Rabbi ve tezkiye edicisi olan Allah’tır.
“Ve o ancak Âlemler için bir zikirdir.”
“Ve ma hüve illa zikrun lil âlemin.”
12.06.2025
