Bir Sabit-Değişken [Rüya Matrisi] başlıklı yazımızda, Özne’nin (Kişi’nin) Hayal’e olan nazarından/bakışından bahsetmiştik.
Sabit-Değişken (Hayy-Kayyum) ilişkisini zıtlıkların birliği esasında düşünürüz. Bu durumda Bir’liğin Zemin’i “Özne’nin Birliği”dir, keza Seyreden O’dur ve Sabit-Değişken ilişkisinin Yaratıcı’sı konumundadır. “Allah O, ilah yok, yalnızca Hayy-Kayyum olan O…”
Ayet el Kursi’den şunu öğreniriz: Kur’an’da Allah, ilah’ların olmadığını beyan eder. Kendisini ise “ilah” olarak değil de “(yalnızca) Hayy-Kayyum (olan O)” olarak tanıtması/tanımlaması bize Yaradılış’ın mâhiyeti hakkında çok önemli bir bilgi verir. Allah için Yaradılış bir Seyir meselesidir, bir tahakküm meselesi değil. Fakat beşer kendi “ilahlık kompleksi”ni “Allah” kelimesine yansıtır ve bu kelimeyi kendi vehmi üzerinden algılar. Ayet el Kursi, bu vehmi izale etmeyi (gidermeyi) de murad eder.
Seyir esasındaki bu Sabit-Değişken [Rüya Matrisi] Ontoloji’si, Kur’an öğretisi üzerinden İnsan’ın Hayal’inin oluşumu için de geçerlidir. Dolayısıyla, Zihin’sel Model’lerin oluşumu için de geçerlidir, çünkü bunlar da Hayalî Nesne’lerdir.
O zaman Zihinsel Model’lerin oluşumu, geliştirilmesi ve tutarlılıkları hakkında bir Epistemoloji geliştirilmesi/yazımı için bu bahsettiğimiz Ontoloji’ye yaslanması gerekir. Yani “Zihinsel Modellerin Epistemolojisi”, “Seyir esasındaki Sabit-Değişken [Rüya Matrisi] Ontolojisi”ne dayanır.
Doğal biçimde, Mühendislik Modelleri için de aynı durum/bağlam geçerlidir. Bu Hiyerarşi şu şekilde listelenebilir:
- Ontoloji: Seyir esasındaki Sabit-Değişken [Rüya Matrisi] Ontolojisi
- Epistemoloji: Zihinsel Modellerin Epistemolojisi
- Mühendislik Epistemolojisi: Mühendislik Modellerinin Epistemolojisi
22.07.2025 [Y.T.]
